Nr. 6 De rust op de vlucht naar Egypte
rond 1608, Berlijn, Staatliche Museen zu Berlin
De IRR-montage van De rust op de vlucht naar Egypte laat een summiere ondertekening in krijt zien die vooral de figurenscène voorbereidt.1 Met enigszins voorzichtige lijnen zijn lichaamsvormen aangeduid, evenals objecten zoals de kalebas bij de ezel of de voorwerpen op de grond links van Maria. Arceringen ontbreken. Niet overal is de ondertekening gevolgd en er komen nog wijzigingen voor tijdens het schilderproces. Zo tonen de hoed en het kruikje linksonder lijnen die niet overeenstemmen met het oppervlak. Opmerkelijk is de wijziging in Maria’s kleed. In infrarood zien we de voet van Maria, die niet alleen is ondertekend, maar al ten dele in verf lijkt te zijn uitgevoerd.2 Boven de voet is een stofkrul zichtbaar en de rand van het roze kleed eindigde ter hoogte van de zoom van de mantel. Pas in tweede instantie verlengde de schilder het onderkleed, waardoor dit nu verder over de bodem uitwaaiert en de voet bedekt. In het landschap zijn met IRR vormen zichtbaar die verschillen van wat met het blote oog valt waar te nemen, bijvoorbeeld een schuin omhoog lopende strook links van de mouw van Maria, of een diagonale landschapsverdeling bij de linkerhand van Jozef.
IRR
Pieter Lastman
De rust op de vlucht naar Egypte, ca. 1608
Berlijn (stad, Duitsland), Staatliche Museen zu Berlin, inv./cat.nr. 747
Notes
1 De lijnen laten her en der puntjes zien, waardoor aan pouncing gedacht zou kunnen worden. Het lijkt echter vooral om het hobbelen van het krijt over de grondering te gaan, ook komen puntjes in rechte lijnen voor op plaatsen waar geen krijt is te zien en moet eerder aan kleine oneffenheden veroorzaakt door de houtstructuur van het paneel worden gedacht.
2 Hoewel Lastman in de ondertekening vaker de anatomie onder kleding weergeeft, is dat hier waarschijnlijk niet het geval en betreft het een wijziging in de verflagen.