Nr. 21 De kruisiging
1616, Amsterdam, Museum Rembrandthuis
IRR
Pieter Lastman
De kruisiging, 1616 gedateerd
Amsterdam, Museum Rembrandthuis
Deze voorstelling van De kruisiging is van paneel op doek overgebracht en in IRR komt het visgraatpatroon van het nieuwe doek heel geprononceerd over. Behalve de figuren in de scène waar licht op valt, is het algehele beeld in IRR zeer donker. Eventueel zijn her en der lijnen van een ondertekening waar te nemen, maar het beeld is niet goed te interpreteren.1 Wel komen een paar kleine aanpassingen voor, zoals de vergrote linkervoet van de liggende soldaat rechts of de verbreding van de lendendoek van de rechter moordenaar. Helaas kan de overname van een vaker gebruikt motief door Lastman niet worden geanalyseerd. Het betreft de man te paard met opgetrokken been links, die Lastman ontleende aan de ruiter in de achtergrond iets rechts van het midden op Elsheimers De steniging van de Heilige Stefanus. Van deze figuur heeft Lastman een tekening in rood krijt vervaardigd.2 De figuur, net als hier soms gespiegeld, is in aangepaste houdingen regelmatig gebruikt door Lastman.3
Notes
1 Dat overbrenging op doek detectie van de ondertekening minder makkelijk maakt of kan verhinderen, bleek bijvoorbeeld uit IRR-onderzoek van Rogier van der Weydens polyptiek met het Laatste Oordeel te Beaune waarvan een aantal delen van paneel op doek zijn overgebracht, Van Asperen de Boer et al. 1992, p. 26, 187, 190, 192, 196.
2 Seifert 2008, p. 209; voor de rood krijt tekening zie Seifert 2011, p. 200-201, afb. 218, 219.
3 Voor een opsomming van de ontleningen zie Seifert 2008, p. 209, noot 58.