RKD STUDIES

1614, Berlijn, Staatliche Museen zu Berlin

Suzanna belaagd door de ouderlingen laat een ondertekening in krijt zien. Vooral de figuren tonen ondertekening, bestaand uit losse, vlotte lijnen, die her en der meerdere keren zijn getrokken, waarbij anatomie en plooival de meeste aandacht krijgen.¹ Heel kenmerkend is de manier waarop de vingers van de handen zijn getekend. Het sfinx-achtige wezen dat water spuwt werd in krijt opgezet, maar summierder dan de personages en dat geldt ook voor de twee pauwen. De architectuur in de achtergrond laat amper lijnen zien, maar voor het blokachtige element linksvoor zocht de kunstenaar duidelijk naar de juiste perspectivische weergave. De vegetatie rechts van Susanna’s voet is ondertekend, tevens vallen parallelle schuine lijnen op die niet aan de schildering vallen te relateren. Het zou een voorbereiding voor schaduw kunnen betreffen, vergelijkbaar met dergelijke lijnen bij de linkervoet van Susanna.

De ondertekening vormt geen strikte richtlijn voor de schildering. Zo werden de benen van Susanna iets aangepast en verschoven sommige van haar vingers enigszins. Voeten kregen beter grip op de ondergrond, waarbij Susanna’s rechtervoet in de ondertekening van opzij was gedacht zonder tenen. Maar vooral de plooival van de kleding van alle drie personages wijkt in de schildering nogal af van de opzet in krijt. Dit is het meest ingrijpend bij Susanna, waar rechts van haar linkerbeen verticale stofplooien waren ondertekend. Dat het proces van aanpassen ook gedurende het aanbrengen van de picturale lagen doorging, blijkt uit de onderrand van de blauwe mantel links van Susanna, die over de ondergrond heen werd verlengd.

IRR

Pieter Lastman
Suzanna belaagd door de ouderlingen (Daniel 13: 1-63), 1614 gedateerd
Berlijn (stad, Duitsland), Gemäldegalerie (Staatliche Museen zu Berlin), inv./cat.nr. 1719