Nr. 16 De evangelist Johannes op Patmos
1613, Museum Boijmans Van Beuningen
IRR
Pieter Lastman
De evangelist Johannes op Patmos, 1613 gedateerd
Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen, inv./cat.nr. 2723
Het kleine schilderij met De evangelist Johannes op Patmos was onderdeel van een reeks met de vier evangelisten, waarvan de voorstelling van Marcus ontbreekt.1 Het paneel met de evangelist Mattheüs bevindt zich nu in Providence, dat met Lucas in Dijon.2 Met IRR is in het Rotterdamse schilderij geen ondertekening gedetecteerd, wel zijn her en der verfcontouren zichtbaar, het duidelijkst in het rechteronderbeen van Johannes. Opvallend is de wittige reflectie van onder andere de bomen rechts. Het betreft penseelstreken die ten dele afwijken van het geschilderd oppervlak. De IRR-opnames geven nog aanvullend inzicht in de totstandkoming van het schilderij. Tijdens het schilderproces zijn namelijk nog kleine correcties aangebracht. De vingers van de linkerhand van Johannes zijn vergroot, terwijl van het in profiel weergegeven gezicht neus en voorhoofd juist iets werden verkleind. Onderzoek van de beide paneeltjes met de andere evangelisten zou informatie kunnen opleveren over de werkwijze in de serie als geheel.3
Notes
1 Amsterdam 1991, nr. 4, p. 92-93.
2 Döring 1992, p. 476.
3 Hoewel moeilijk te beoordelen, kan met het blote oog op de afbeelding van het paneel met Mattheüs vooral in de witte kleding en de baard een onderliggende structuur worden waargenomen, mogelijk ondertekening. Mocht dit juist zijn, dan vonden er dus binnen eenzelfde reeks verschillende benaderingen plaats.